Күлтөбе–Ясы–Түркістан қаласы әртүрлі тарихи кезеңдерде, қаңлы кезеңінен бастап Қазақ хандығына дейінгі әртүрлі мемлекеттердің экономикалық, саяси және діни мүдделерінің орталығы болған. Күлтөбе қалажұртының алғашқы жазбаша сипаттамасы, кейбір деректерде «Ясы» (Асон) ретінде Қазақстанның оңтүстік облыстары арқылы ұлы моңғол ханы Меңгу ордасына барған Армян патшасы Гетум І-нің қолжазбасында кездеседі. Қаланың даму тарихын шынайы қайта құру мақсатты археологиялық зерттеулердің нәтижелерін ғылыми айналымға енгізуден басталды.
1973 жылы
Күлтөбе қалажұртының алғашқы археологиялық зерттеулерін 1973 жылы тарих ғылымдарының кандидаты Сенигова Т. Н. жетекшілігімен Қазақ КСР Ғылым академиясы Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және археология институтының Түркістан археологиялық тобы жүргізді.
Осы далалық кезеңде Күлтөбе төбесінің батыс бөлігінде қазу жұмыстары нәтижесінде XVIII–XIX ғғ. жататын тұрғын үйлер қатарын тапты.
1980–1982 жылдары
1980–1982 жж. Смағұлов Е. А. жетекшілігімен Қазақ КСР Ғылым академиясы Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және археология институтының Түркістан археологиялық тобының археологотарымен Күлтөбе қалажұртында ары қарай жұмыстар жалғасты. Далалық кезеңде 70 шаршы метрде қазба жұмыстары жүргізілді. Күлтөбе қалажұртының мәдени қабаттарының бүкіл қалыңдықтарын алып материкке дейін ашып, нәтижесінде қазба жұмыстарнынң келешек преспективасы анықталды.
2010 жылы
Күлтөбе қалажұртын археологиялық зерттеудің келесі кезеңі 2010 жылы тарих ғылымдарының кандидаты Смағұлова Е. А. жетекшілігімен жүргізілді.
Жұмыс «Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның мәдени және тарихи орталықтары» бағдарламасы Ә. Х. Марғулан атындағы Археология институтының аясында жүзеге асырылды. Бұл ауқымды бағдарламаның тақырыбы Күлтөбе қалажұрты-ежелгі Ясы рабатының құрылыс генезисін зерттеу болды.
2011–2015 жылдары
Күлтөбе қалажұртын зерттеудегі перспективті кезең 2011–2015 жылдардағы ҚР Мәдениет және спорт министрлігі мен Ә. Х. Марғұлан атындағы Археология институтының қолдауымен Түркістан археологиялық тобын Смағұлов A. E. жетекшілігі кезінде болды. Зерттеу барысында Түркістан қаласының бастауы болған Ясы қаласының ежелгі құрылысы табылды. Түркістан жеріндегі алғашқы сәулет ғимараты ежелгі рабатының орталығы болған І–ІІІ ғасырларда формасы жағынан биік кірест тәрізді қамал болды.
2017 жылы
«Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениеті институтының» ЖШС «Күлтөбе қалажұртында» жұмыстар Ержігітова А. А. жетекшілігі кезінде зерттеудің тереңдігімен ерекшелінді. Жоба аясында қалажұрттың ежелгі мәдени қабаттары ары қарай зерттелді. Алынған материалдар Ежелгі Түркістанның діни, фортификациялық және басқа құрылыстарының терең тарихи тамырларының пайда болуына дәлел болды.
2019–2021 жылы
2019 жылы «Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты» ЖШС PhD, қауымдастырылған профессор Хазбулатов А. Р. басшылығымен « Күлтөбе қалажұртының тарихи орныдарын қалпына келтіру» жобасы бойынша жұмысы басталды. Жоба Eurasian Resources Group (ERG) қаржылық қолдауымен жүзеге асырылып жатыр.
Жобаның түпкі мақсаты - ашық аспан астында «Күлтөбе қалажұрты» археологиялық паркінің ғылыми тұжырымдамасын жасау.
Бұл жоба отандық тарихи-мәдени мұраны зерттеу процесінде инновациялық кезең және археологиялық іздеулер, қазба жұмыстары, консервация, қалпына келтіру және 3D қайта құрудың өзіндік зерттеу әдістері мен тәжірибелік әдістерінің синтезі болып табылады.
